सुमित्रा धिमाल स्टाफ नस्र बन्न चाहन्छिन् । अल्पसंख्यक उनको समूदायबाट नसर्िङ पढ्नेहरु छैनन् । नस्र बनेर आफ्नो समूदायको सेवामा लाग्ने उद्धेश्य बोकेकी सुमित्रा जस्ता धेरै कम धिमाल युवतीहरुले प्रवेशिका परिक्षा उत्तीर्ण गरेका छन् । तर उनी जस्ता उत्तीर्ण गर्नेहरुले पनि उच्च शिक्षा पढ्न सक्ने अवस्था छैन् ।
आफ्नो उदेश्यलाई चरितार्थ गर्न सुमित्राले विद्यालयमा मेहनत गरेकैले यसपटक प्रवेशिका परिक्षा प्रथम श्रेणीमा ६२ दशमलब १२ प्रतिशत अंक ल्याई उत्तीर्ण भईन् । उनको उद्धेश्य पुरा गर्ने पहिलो ढोका भने सहजै पार भने भएको होइन । घरको आर्थिक अवस्था कमजोर रहँदा रहँदैपनि आमाले पेटानी धिमालहरुको परम्परागत पोशाक बुनेर बेचेको पैसाले बचाएर मलाई विद्यालय पठाउनु भएको हो-उनले भनिन-जसो तसो विद्यालयको पढाई त सकियो । तर अब के गर्ने केही थाहा छैन् ।
झापाको दमकमा अल्पसंख्यक समूदायबाट प्रथम श्रेणीमा प्रवेशिका उत्तीर्ण हुने उनी एक मात्र धिमाल हुन् । दमक ९ स्थित अडियामलको धिमाल वस्तीमा उनको बालापन शुरु भएको हो । किसोरावस्था पनि त्यही कट्दै छ । तर पढेर ठुलो मानिस भई समूदायको सेवा गर्ने उनको इच्छा पुरा हुन्छ वा हुदैंन त्यस्को हेक्का स्वंम उनलाई छैन । भन्छिन्- पढ्ने सोचेरमात्र के गर्नु घरको आर्थिक अवस्था अत्यन्तै कमजोर छ । घरबाट केही सहयोग हुन सक्दैन । दुई छाक टार्न समेत समस्या छ ।
दमकको हिमालय उच्च माध्यमिक विद्यालयबाट प्रवेशिका उत्तीर्ण भएपछि टोलमा सबैले सुमित्रालाई स्याबास्सी दिए । कतिले त अझै पढेर ठूलो मानिस बन्नु पर्छ भने । उनले भनिन् - मलाई यस्ता प्रशंसाले कुनै असर गरिरहेको छैन । अबको पढाई के गर्ने यहि पिर मात्र छ । आमाको कमाईले त दुई छाक टार्दै ठिक्क छ । यस्तै भए नस्र हुने र समूदायको सेवा गर्ने मेरो सपना अधुरै रहने भयो ।
श्रम गरेर परिवार चलाउने उनको बुवाको कमाई पनि त्यति राम्रो छैन । कहिले काँही राम्रो काम परे कमाई हुन्छ नत्र दुई छाक टार्ने पैसा जुटाउन समेत अफ्ठेरो हुन्छ । सुमित्रा भन्छिन्-एक बहिनी र एक जना भाई विद्यालयमा पढ्दै छन् । त्यो खर्च जुटाउन आमाले पेटानी बुन्नुहुन्छ । मैले पनि सघाउने गरेकी छु । हरेक साता बिक्री गर्न मोरङको बेलवारी जान्छौ । तर पेटानी बुनेको र गाउँमा श्रम गरेको पैसाले दुई छाक खाना खाँदै ठिक्क छ ।
घुम्न र साथीभाई बनाउन रुचाउने सुमित्रा घुमफिरको क्रममा सुनसरीको धरानसम्म पुगेकी छन् । उनलाई पोखरा घुम्न जाने ठूलो इच्छा छ । मैले पोखरा तस्वीरमा मात्र देखेकी छु । राम्रो पढ्न सके भने त्यहाँ एक पटक जसरी भएपनि पुग्छु नै । आफ्नो समूदायका महिलाहरु अहिलेपनि पिछडिएको अवस्थामा रहेको बताउँदै भनिन- अहिलेपनि धेरै जना पढ्नका लागि विद्यालय आउँदैनन् । आउनेहरुपनि बीचमैमा पढाई छाडेर विवाह गर्छन ।
सुमित्राका शिक्षक दोर्ण श्रेष्ठले उनमा पढ्ने दक्षता र क्षमता रहेको बताउँदै भने-सही अवसर पाउने हो भने उस्ले गर्न सक्छे ।
धिमाल जाति विकास केन्द्रकका अनुसार अल्पसंख्यामा झापा र मोरङमा विस हजार धिमालहरु बस्दै आएका छन् । उनीहरुको जीवन निर्वाह गर्ने माध्यम खेती किसानी नै भएपनि धेरैको आर्थिक अवस्था अति नै कमजोर छ ।
आफ्नो उदेश्यलाई चरितार्थ गर्न सुमित्राले विद्यालयमा मेहनत गरेकैले यसपटक प्रवेशिका परिक्षा प्रथम श्रेणीमा ६२ दशमलब १२ प्रतिशत अंक ल्याई उत्तीर्ण भईन् । उनको उद्धेश्य पुरा गर्ने पहिलो ढोका भने सहजै पार भने भएको होइन । घरको आर्थिक अवस्था कमजोर रहँदा रहँदैपनि आमाले पेटानी धिमालहरुको परम्परागत पोशाक बुनेर बेचेको पैसाले बचाएर मलाई विद्यालय पठाउनु भएको हो-उनले भनिन-जसो तसो विद्यालयको पढाई त सकियो । तर अब के गर्ने केही थाहा छैन् ।
झापाको दमकमा अल्पसंख्यक समूदायबाट प्रथम श्रेणीमा प्रवेशिका उत्तीर्ण हुने उनी एक मात्र धिमाल हुन् । दमक ९ स्थित अडियामलको धिमाल वस्तीमा उनको बालापन शुरु भएको हो । किसोरावस्था पनि त्यही कट्दै छ । तर पढेर ठुलो मानिस भई समूदायको सेवा गर्ने उनको इच्छा पुरा हुन्छ वा हुदैंन त्यस्को हेक्का स्वंम उनलाई छैन । भन्छिन्- पढ्ने सोचेरमात्र के गर्नु घरको आर्थिक अवस्था अत्यन्तै कमजोर छ । घरबाट केही सहयोग हुन सक्दैन । दुई छाक टार्न समेत समस्या छ ।
दमकको हिमालय उच्च माध्यमिक विद्यालयबाट प्रवेशिका उत्तीर्ण भएपछि टोलमा सबैले सुमित्रालाई स्याबास्सी दिए । कतिले त अझै पढेर ठूलो मानिस बन्नु पर्छ भने । उनले भनिन् - मलाई यस्ता प्रशंसाले कुनै असर गरिरहेको छैन । अबको पढाई के गर्ने यहि पिर मात्र छ । आमाको कमाईले त दुई छाक टार्दै ठिक्क छ । यस्तै भए नस्र हुने र समूदायको सेवा गर्ने मेरो सपना अधुरै रहने भयो ।
श्रम गरेर परिवार चलाउने उनको बुवाको कमाई पनि त्यति राम्रो छैन । कहिले काँही राम्रो काम परे कमाई हुन्छ नत्र दुई छाक टार्ने पैसा जुटाउन समेत अफ्ठेरो हुन्छ । सुमित्रा भन्छिन्-एक बहिनी र एक जना भाई विद्यालयमा पढ्दै छन् । त्यो खर्च जुटाउन आमाले पेटानी बुन्नुहुन्छ । मैले पनि सघाउने गरेकी छु । हरेक साता बिक्री गर्न मोरङको बेलवारी जान्छौ । तर पेटानी बुनेको र गाउँमा श्रम गरेको पैसाले दुई छाक खाना खाँदै ठिक्क छ ।
घुम्न र साथीभाई बनाउन रुचाउने सुमित्रा घुमफिरको क्रममा सुनसरीको धरानसम्म पुगेकी छन् । उनलाई पोखरा घुम्न जाने ठूलो इच्छा छ । मैले पोखरा तस्वीरमा मात्र देखेकी छु । राम्रो पढ्न सके भने त्यहाँ एक पटक जसरी भएपनि पुग्छु नै । आफ्नो समूदायका महिलाहरु अहिलेपनि पिछडिएको अवस्थामा रहेको बताउँदै भनिन- अहिलेपनि धेरै जना पढ्नका लागि विद्यालय आउँदैनन् । आउनेहरुपनि बीचमैमा पढाई छाडेर विवाह गर्छन ।
सुमित्राका शिक्षक दोर्ण श्रेष्ठले उनमा पढ्ने दक्षता र क्षमता रहेको बताउँदै भने-सही अवसर पाउने हो भने उस्ले गर्न सक्छे ।
धिमाल जाति विकास केन्द्रकका अनुसार अल्पसंख्यामा झापा र मोरङमा विस हजार धिमालहरु बस्दै आएका छन् । उनीहरुको जीवन निर्वाह गर्ने माध्यम खेती किसानी नै भएपनि धेरैको आर्थिक अवस्था अति नै कमजोर छ ।
