Tuesday, December 16, 2014

नेता पनि लागे कृषि कर्ममा

कुमार लुइँटेल
विराटनगर : एमाओवादी मोरङका अध्यक्ष गोपी अछामीले पोखरीबाट भर्खरै निकालेको माछा फटाफट तराजुमा राखे। कुनकुन प्रजातिका झिकिएका रहेछन्, ध्यान दिएर हेरे। अनि तौल घटी त भएन भन्दै सहयोगीलाई सोधे। तराजुको काँटाले उचित तौलको संकेत दियो। प्लास्टिकमा पोको पारेर ग्राहकको हातमा माछा राखिदिए। अछामीले भने, '६ महिना भयो, कृषि फर्म सुरु गरेको। एक रुपैयाँ गोटा खरिद गरी पोखरीमा छाडेका भुरा अहिले दुई सय ५० रुपैयाँका भएछन्।' 
 
कोसीहरैंचामा एमाओवादीका जिल्लास्तरका नेताहरू न्यु संयुक्त कृषक फर्म खोली व्यवसायमा लागेका हुन्। 'कोरा दर्शन र सिद्धान्तले मात्र राजनीतिक जीवन चलाउन कठिन हुनेरहेछ' अछामीले भने, 'कृषि उद्यकमा लागि उत्पादन र व्यवसायसँगै राजनीति पनि गर्दैछु। अरू साथी पनि साथै हुनुहुन्छ।'
एमाओवादीका २२ जना स्थानीय नेता तथा कार्यकर्ताले ४० लाख रुपैयाँ लगानी गरी पचाममा फर्म सुरु गरिएको अछामीले बताएका छन्। फर्ममा बंगुर, भैंसी, गाई र बँदेलपालन पनि गरिएको छ। फर्मका अध्यक्ष तथा कोसी हरैंचानगरका पार्टी इन्चार्ज नवराज चापागाईं भन्छन्, 'माछाको बिक्री सुरु भइसक्यो। अब बंगुर पनि बजार लग्ने तर्खरमा छौं।' यो फर्मबाट अहिले दैनिक एक सय केजीसम्म माछा उत्पादन भइरहेको उनले बताए। 
 
एमाओवादीका मात्र नभएर मोरङमा अन्य दलका नेता पनि राजनीतिका लागि आर्थिक रूपमा आत्मनिर्भर हुने अभियानमा सक्रिय भएका छन्। कतिले व्यावसायिक कृषि फर्म खोलेका छन्, कतिपय पशुपालनमा सक्रिय भएका छन्। 
मोरङमा एमाओवादीका सभासद् शिवकुमार मण्डल, अमनलाल मोदीसहित नेताहरू नवीन पोख्रेल, प्रकाश पौडेल, खेमराज भट्टराई कुखुरा, बाख्रा, गाईपालन र अन्य कृषि कर्ममा होमिएका छन्। मण्डलले मोरङको दर्वेशा २ मा १५ बिघा जग्गा भाडामा लिएर सातवटा पोखरीमा माछापालन गरिरहेका छन्। 

Saturday, August 16, 2014

चरा धपाउन एम्बुलेन्स !




विराटनगर : शनिबार दिउँसो डेढ बजे विराटनगर विमानस्थलको रनवेमा एउटा एम्बुलेन्स साइरन बजाउँदै तीव्र गतिमा दौडियो। पूर्वप्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवालाई स्वागत गर्न विशिष्ट कक्षबाहिर बसेका कांग्रेस कार्यकर्ताले मुखामुख गरे।
ठूलै आपत् आइपरेको हो कि भनी उनीहरू अड्कल गर्दै थिए तर एकै छिनमा थाहा भयो, त्यो एम्बुलेन्स बिरामी बोक्न वा घाइते लिन नभएर विमानस्थलमा चरा धपाउन दौडिएको पो रहेछ। कांग्रेस सभासद् तथा पार्टीका मोरङ अध्यक्ष अमृत अर्यालले भने, 'साइरन बजाउँदै एम्बुलेन्स त चरा धपाउन पो दौडिएको रहेछ।'
विराटनगर विमानस्थलमा नागरिक उड्डयन प्राधिकरणको एउटा एम्बुलेन्स चरा धपाउन सधैं त्यहाँ तैनाथ हुन्छ। हवाईजहाज उड्नु र अवतरण गर्नुअघि एम्बुलेन्सलाई तीव्र गतिमा दौडाएर रनवेतर्फ लगिन्छ। त्यसलगत्तै जहाज अवतरण र उडान गर्छन्। विमानस्थलमा बारम्बार चरा ठोक्किएर क्षति हुने र दुर्घटनाको सम्भावना बढेपछि उड्डयन प्राधिकरणले चरा धपाउनकै लागि एउटा एम्बुलेन्स ढुक्‍कैसँग परिचालन गरेको हो।

Monday, August 11, 2014

चार पदका लागि सत्र संगठनको माग



कुमार लुइँटेल

विराटनगर : चार पदमा शिक्षकका १७ वटा पेसागत संघसंगठनले भाग मागेपछि मोरङमा जिल्ला शिक्षा समिति नै गठन हुनसकेको छैन। पेसागत संगठनहरूबाट को प्रतिनिधि हुने भन्‍नेमा अन्योल भएकाले पनि समिति गठन हुन विलम्ब भइरहेको छ।

समिति गठन गर्न जिल्ला शिक्षा कार्यालय मोरङले असार महिनायता मात्रै आठवटा बैठक गरिसकेको छ। तर समितिमा रहने शिक्षकतर्फका चारजना सदस्यमा सबै संगठनले भाग मागेको जिल्ला शिक्षा अधिकारी राजकुमार थापाले बताए। उनले भने, 'असारमा म आएदेखि आठवटा बैठक गरिसकें तर सबैले पद मागेपछि समिति गठन नै भएको छैन।'

कार्यालयले मंसिर महिनायता समिति गठन गर्न प्रयास गरिरहेको छ। समितिका एकजना सदस्य नेपाल शिक्षक युनियनका अध्यक्ष पितकुमार श्रेष्‍ठले उमेर हदबन्दीका कारण अवकाश पाएका छन्। मोरङमा युनियन अधिवेशनसमेत भएको छैन। त्यो संगठनबाट नयाँ नेतृत्व चयन नहुँदा शिक्षा समितिमा जाने सदस्यबारे अन्योल छ। दुई महिलासहित बाँकी चारवटा पदमा शिक्षकका संघसंगठनले आआफ्नो दाबी प्रस्तुत गरिरहेका छन्।

Saturday, August 2, 2014

भेडेटारमा पनि लामखुट्टेकाे सकस


कुमार लुइँटेल
विराटनगर : विराटनगरबाट भेडेटार घुम्न गएका सञ्चारकर्मी उद्धव घिमिरे त्यहाँ लामखुट्टे देख्दा छक्क परे। मधेसको उखर्माउलो गर्मी र लामखुट्टेको सकसबाट एक दिन भए पनि मुक्त हुने लालसा लिएर उनी पहाड उक्लिएका थिए। तर त्यहाँ पनि लामखुट्टे लागेपछि घिमिरेले भने, 'होटेलमा सुतेको थिएँ। तराईमा जस्तै भुनुनुनु गरेको आवाज सुनियो। कोठामा त लामखुट्टेको गोलो रहेछ। टोक्न थालेपछि होटेल सञ्चालकसँग गुनासो गर्दै औषधि छर्किदिन आग्रह गरें।'

Thursday, July 24, 2014

'माछाका भुराले दिलायो नाम र दाम'

माेहन राइ
म माछाका भुरा उत्पादन गर्छु। यो पेसामा लागेको १७ वर्ष भइसक्यो। २०५४ सालतिरको कुरा हो, माछा पाल्ने किसानले मोरङमै भुरा पाउँदैनथे। खरिद गर्न निकै टाढासम्म जानुपर्दथ्यो। माछाको भुराको दाम भन्दा यातायात र अन्य खर्च बढी हुन आउँथ्यो। किसानका समस्या पनि निकै थियो। यतै सहज रूपमा भुरा पाए कस्तो हुने थियो भन्ने मलाई लाग्थ्यो।

Thursday, July 17, 2014

इच्छाशक्ति भए स्वदेशमै छन् अवसर


कुमार लुइँटेल

विराटनगर ः मोरङमा दुई करोड रुपैयाँ भन्दा माथिको लगानीमा माछा पालन सुरु गरिएको छ ।

व्यवसायिक रुपमा सञ्चालित फार्मबाट उत्पादित माछाले भारतीय आयात प्रतिस्थापनमा बल पुग्ने अपेक्षा किसानको छ । ठूला लगानीका माछापालनमा युवाको लगानी अधिक छ ।

मोरङको शनिश्चरे ९ मा दुई करोड रुपैयाँको लगानीमा साढे तीन बिघा क्षेत्रफलको पोखरीसहित बहुउद्देश्यीय माछा फार्म सुरु भएको छ । यहाँ काठमाण्डौंका तीनजना युवाले लगानी गरेका हुन् । मासिक चालिस हजार केजी मासु उत्पादन गर्ने उद्देश्यसहित माछा फार्म सुरु गरिएको लगानीकर्तामध्येका एक बिष्णु चौलागाईंले जानकारी दिएका छन् । उनले भने,‘बंगुर र कुखुरापालन पनि सँगसँगै गरिरहेका छौं ।’ माछा फार्ममा काठमाण्डौकै नवराज लामिछाने र सुरेश गिरीले पनि लगानी गरेका छन् ।

Monday, June 23, 2014

श्रमिक चोक, जहाँ काम र दामको मात्र कुरा हुन्छ







कुमार  लुइँटेल  

विराटनगर : विराटनगरका विनोद राय बिहान ६ बजे उठ्छन्, चियाखाजा खान्छन् अनि लाग्छन् श्रमिक चोकतर्फ। काम पाइए दिउँसोको छुट्टीमा खाना खान घर आइपुग्छन्, काम नपाइए घर फर्कन्छन्। साथीभाइसँग चेसलुँडो खेल्छन्। विराटनगर सिमानामा पर्ने बुधनगर गाविसका रूपेशकुमार साहको दिनचर्या पनि रायकै जस्तो छ। बिहान उठ्यो। खाजा खायो। साइकल टिप्यो अनि लाग्यो श्रमिक चोकतर्फ। साह भन्छन्, 'न्याय नपाए गोर्खा जानु काम नपाए श्रमिक चोक। यस्तै छ यहाँको चलन' साहसँगै उनको गाउँका दर्जनौ युवा ताँत लागेर साइकल गुडाउँदै हरेक बिहान ७ बजेभित्र विराटनगरस्थित श्रमिक चोकमा भेला भइसकेका हुन्छन्।
यो चोकलाई केही अघिसम्म भूमिप्रशासन चोक भनिन्थ्यो। तर, विराटनगर र छिमेकी गाउँका श्रमिकसमेत भेला हुन थालेपछि नाउँ फेरिएर श्रमिक चोक भयो। यहाँ पहिलोपटक पुग्नेहरूलाई जुलुस नै निकाल्ने तयारी गरिएको हो अथवा केही घटना भएको भन्ने भान हुन्छ। तर, यहाँ निकै सौहार्द्रपूर्ण रूपमा भलाकुसारी भइरहेको हुन्छ। श्रमिक आआफ्नै तालमा कुराकानी र छलफल गरिरहेका हुन्छन्।
काम खोज्ने मात्र हैन लगाउनेहरू पनि हरेक बिहान श्रमिक चोकमा आउँछन। घर निर्माणमा खटिने मजदुर, मिस्त्री, राजमिस्त्री, रङरोगन गर्ने पेन्टर, खेत जोत्ने हली, आली बाँध्ने कामदार, गिटी बालुवा बोक्ने सहयोगी सबै बिहान ९ बजेसम्म यही चोकमा भेटिन्छन्।

Thursday, June 19, 2014

ब्लफ कलको पछि लाग्दा कोठीमा बेचिनुपर्‍यो

कुमार लुइँटेल
विराटनगर : अहिलेको हाइटेक दुँनियामा युवापुस्ता जतिबेला पनि मोबाइलमा झुम्छिन्। मोबाइलले सम्बन्ध र नाता जोडिदिने र टुटाइदिने मात्र होइन, कहिलेकाँही यही मोबाइलले कल्पनै नगरेको जोखिममा जीवनलाई धकेलिदिन्छ।
विराटनगरकी एक युवतीको जीवनमा मोबाइल अभिशाप सावित भएको छ। मोबाइलबाटै संवाद र सम्बन्ध बढाउँदा उनी भारतको वेश्यालयमा बेचिन् पुगिन्। मोबाइलमा आएको ब्लफ कल उठाउँदा उनले सोच्दै नसोचेको दुर्घटनामा जीवनमा बेहोर्नुपरेको छ। भारत नयाँ दिल्लीको चाँदनी चौकस्थित वेश्यालयमा बेचिएकी उनी दिल्लीमै काम गर्ने एकजना नेपाली युवकले उद्धार गरिदिएपछि विक्षिप्त अवस्थामा असार १ गते घर फिरेकी छिन्।
मोबाइलमा आएको 'ब्लफ कल' रिसिभ गरेर सम्बन्ध बढाउँदा ती युवती वेश्यालयमा बेचिन पुगिन्। संखुवासभा स्थायी घरभई विराटनगर १६ बस्ने २१ वर्षीया सविना भण्डारी (नाम परिवर्तित) वेश्यालयमा बेचिएपछि पाँच महिनासम्म 'यौनकर्मी' बन्नु पर्यो। नेपाल प्रहरीले सीमासम्म पुगेर ती युवतीलाई उद्धार गरी विराटनगर ल्याएको हो।

असारे जोताइमा महिलामात्र




बेलबारी (मोरङ) : बिहानै उठ्यो। काँधमा हलोजुवा भि:यो, लाग्यो खेततिर। पहिलो प्रहर खेत जोत्यो। मध्याह्न १ बजे घर फि:यो। ३ नबज्दै फेरि लाग्यो आली लगाउन। साँझ ५ बजे घर आयो। खाना बनायो। छोरी र सासूलाई खानपिन गरायो। पल्टियो ओछ्यानमा।

असार लागेसँगै मोरङ बेलबारी ३ खोरियाबस्तीकी टंकमाया मगरको दिनचर्या यस्तै छ। गाउँभरिको खेत जोताइको चटारो छ उनलाई। धान रोप्ने खेत हिल्याउन किसान तँछाडमँछाड गरिरहेका छन्। टंकमायाले भनिन्, 'अन्यत्र पुरुष खटिए पनि यहाँ भने महिलाले जोत्छन्। गाउँमा हलो जोत्ने पुरुष नै छैनन्।'

पुरुष रोजगारीका लागि विदेश गएपछि खोरियाबस्तीमा हलो जोत्ने काम महिलाले गरेका हुन्। टंकमायाका पति पनि विदेशमै छन्। 'एक दिन जोतेको ६ सय रुपैयाँ लिन्छु', टंकमायाले भनिन्, 'मलाई पतिले नै हलो जोत्न सिकाउनुभएको हो। जोतेर आएको आम्दानीबाट तीन छोरीको पढाइ र घरखर्च जुटेको छ।'

महिलाले हलो जोत्दा अनिकाल र अनिष्ट हुन्छ भन्नेहरू अचेल टंकमायालाई नै बोलाउँछन्। गाउँमा आपत् नै परेकाले जोत्न थालेको बताउँदै उनले भनिन्, 'अरू दुई महिलालाई पनि जोत्न सिकाइदिएकी छु। उनीहरू प्नि असारमा खटिएका छन्।' टंकमायाको समेत गरेर खोरियाबस्तीमा जम्मा तीन हल गोरु मात्र छन्। ती सबै महिलाले जोत्छन्।

Thursday, May 8, 2014

हाडनाता करणी मुद्दामा २४ दिनमै फैसला




जबरजस्ती करणीका मुद्दाहरू नियमित प्रक्रियामा सुनुवाइ गर्दा अन्तिम फैसला हुन कम्तीमा एक वर्ष लाग्छ। तर, मोरङ लेटाङका ३१ वर्षीय लिम्बु थरका पुरुषले ११ वर्षीया चार महिनाकी आफ्नै बहिनीलाई जबरजस्ती करणी गरेको मुद्दाको फैसला निरन्तर बहस चलाएर छोटो समयमा गरिएको जिल्ला न्यायाधीश ऋषिराम निरौलाले जानकारी दिएका छन्। 'गम्भीर प्रकृतिका यस्ता मुद्दामा निरन्तर बहस गरी सकेसम्म चाँडै न्याय दिइन्छ,'निरौलाले भने,'मोरङमा पहिलो पटक निरन्तर बहस प्रक्रियाबाट छोटो समयमा फैसला भएको यो नै पहिलो मुद्दा हो।'
अदालतले मुद्दाको फैसला ढिलो गर्छ भन्ने सेवाग्राहीमा रहेको बुझाई र हतोत्साहलाई कम गर्न यो फैसला उदाहरण भएको न्यायाधिश निरौलाले बताए। निरौलाले भने,' तर, निरन्तर बहस गरेर यसरी मुद्दाको फैसला गर्न अदालतको मौजुदा जनशक्ति थोरै भएको छ।'

Monday, April 14, 2014

अस्ट्रेलियाको पीआर त्यागेर कृषितिर



कुमार लुइँटेल
मोरङ : ठूलो संख्यामा युवा रोजगारीका लागि विदेश पलायन भइरहेका बेला विराटनगरका एक युवा भने अस्ट्रेलियाको स्थायी बसाइ अनुमति (पीआर) त्यागेर कृषि फार्म सञ्चालनमा रमाएका छन्। ६ वर्षसम्म अस्ट्रेलिया बसेका विराटनगर १५ निवासी सृजन प्याकुरेलले मोरङको टंकीसिनवारीमा कृषि फार्म सञ्चालन गरिरहेका छन्। सोह्र बिघा जग्गा भाडामा लिएर सुरु गरेको फार्ममा माछापोखरी, हाँस, कुखुरा, बाख्रा र गाई पालिएका छन्।
आफूले सञ्चालन गरेको कृषि फार्ममा रहेको माछापोखरी देखाउँदै सृजन प्याकुरेल
उनले यो कार्य गत साउनमा सुरु गरेका हुन्। उनको पोखरीबाट उत्पादन भएका माछाको बिक्रीसमेत सुरु भइसकेको छ। प्याकुरेलले भने, 'आफ्नै देशमा केही गरौं भनेर फर्किएको हुँ। फेरि कृषि क्षेत्र भन्नासाथ नपढेकाहरूले मात्र गर्ने भन्ने मानसिकता भएकोले पनि त्यसलाई चुनौती दिन कृषि रोजेको हुँ।'
प्याकुरेल सन् २००६ मा स्टुडेन्ट भिसामा अस्ट्रेलिया गएका थिए। उनले सन् २००८ मा त्यहाँको युनिभर्सिटी अफ साउथर्न क्विन्सल्यान्ड सिड्नी सेन्टरबाट प्रोफेसनल एकाउन्टिङमा स्नातकोत्तर पूरा गरे। विवाह पनि उतै गरे।

Thursday, April 10, 2014

बहुदल र विराटनगर

कुमार लुइँटेल

बहुदलसँग विराटनगरको आफ्नै साइनो छ। २००७ सालको क्रान्तिदेखि २०४६ को आन्दोलनमा पनि विराटनगरको आफ्नै भूमिका छ। प्रजातान्त्रिक आन्दोलनको इतिहास हेर्ने हो भने विराटनगर सधैं निरंकुशताविरुद्धको एउटा बलका रूपमा जागिरहेको पाइन्छ। राणाशासन फ्याँक्नेदेखि, पञ्चायत ढाल्ने र गणतन्त्रको शंखघोष गर्ने सहर विराटनगर नै हो।
यहाँको आन्दोलनले सधैं नै केन्द्रीय प्रभाव पारेको छ। यस्तै पेरिफेरीमा विराटनगरले २०४६ सालको आन्दोलनको पनि अगुवाइ गरेको थियो। त्यो आन्दोलनले पञ्चायत ढाल्न र बहुदलीय प्रजातन्त्र स्थापना गर्ने नेतृत्वदायी भूमिका खेलेको थियो।
२०४६ सालमा बहुदल प्राप्त गर्ने आन्दोलनको अग्रपंक्तिमा रहेका दलसम्बद्ध विद्यार्थीको संघर्षको अगुवाइ विराटनगरबाटै भएको थियो। विराटनगरमा बहुदल पक्षधर विद्यार्थी संगठनको केन्द्रीय संयुक्त भेलाले जनआन्दोलन थालनी गर्ने उद्घोष गर्‍यो। यो उद्घोषसँगै २०४६ को आन्दोलनले विराटगरमा गति लिन पुग्यो। यद्यपि, तत्कालीन पञ्चायती शासनव्यवस्था बहिष्कार गर्ने दर्बिलो तयारी राजनीतिक दलहरूले पनि गरेका थिए।

Sunday, April 6, 2014

सय वर्षको सहर

कुमार लुइँटेल 

शताब्दी सहर विराटनगर विकास र सम्भावनाको उत्तरआधुनिक पथमा लम्कने तर्खर गर्दै छ। 'समृद्ध, समुन्नत र व्यावसायिक सहर, सुसंस्कृत बालमैत्री हाम्रो नयाँ विराटनगर' नयाँ विराटनगरको पछिल्लो नारा हो यो।
महाभारतकालीन विराट राजाको कर्मभूमि, मुलुक हाँक्ने दिग्गज राजनीतिज्ञ जन्मेको ठाउँ, राणा बहिष्कार आन्दोलनको सुरुवात, पहिलो उद्योग स्थापना र औद्योगिक क्रान्तिको थालनी आदि यस्ता धेरै विषयमा विराटनगरको अगुवाइ रह्यो। २००३ सालको मजदुर आन्दोलन विराटनगरबाटै उठ्यो।
ऊ बेलाको त्यो आन्दोलनको अगुवाइ गर्ने बीपी, तारिणी, गिरिजाप्रसाद कोइराला थिए। पिताजी कृष्णप्रसाद कोइरालाले राणा प्रधानमन्त्री चन्द्रशमशेरलाई 'फाटेको घेरो नभएको टोपी' पठाएर गरेको सांकेतिक विरोध देखेका कोइरालाहरू तिनै पिताजीले दिएको सुसंस्कारमा हुर्किएका थिए। पछि पिताजीका तीनभाइ छोरा मुलुकको प्रधानमन्त्री बने। संगतका मनमोहन अधिकारी पनि नेपालको पहिलो कम्युनिस्ट प्रधानमन्त्री बने।
'हिङ नभए नि हिङ बाँधेको टालो' भने झैं अंशबन्डा हुँदा 'एेतिहासिक कोइराला निवास' अहिले शेखर कोइरालाको भागमा परेको छ।
गिरिजाप्रसाद कोइरालाका समकालीन तोरेन्द्रमानसिंह प्रधान विराटनगरको राजनीतिक वैभव अहिले पनि कम नभएको बताउँछन्। 'खासगरी कोइराला परिवारको योगदानले अहिले पनि विराटनगर पुलकित छ', उनले भने।
मनमोहन अधिकारीका उत्तराधिकारीका रूपमा एमालेका मोरङे नेताहरूले पनि मन्त्री पद पाएकै छन्। 'राजनीतिको यो निरन्तरता र नयाँ पुस्ताको पार्टीभित्र र सत्तामा भएको पकडलाई राजनीतिको पुस्ता हस्तान्तरण मान्न सकिन्छ', प्रधान भन्छन्, 'कोइराला परिवारबाट सुरु भएको विराटनगरको नयाँ राजनीतिमा नयाँ विरासत बन्दै छ।'

Monday, March 31, 2014

कर्सर उद्योग अटेरी, सरकारी नियमको धज्जी उडाउँदै उद्योगी

विराटनगर : मोरङमा सञ्चालित क्रसर उद्योगले स्काभेटर प्रयोग गरी खोलाबाट ढुंगाबालुवा उत्खनन गर्ने क्रम बढेको छ। मेसिन प्रयोग गरी ढुंगाबालुवा उत्खनन गर्न पाइँदैन। तर, सरकारी नियमको धज्जी उडाउँदै क्रसर उद्योगीले स्काभेटर चलाउँदै आएका छन्। नियमअनुसार जनश्रम प्रयोग गरेर मात्र ढुंगाबालुवा निकाल्नु पर्छ।

जिल्ला विकास समिति मोरङका स्थानीय विकास अधिकारी शिवराम पोखरेलले ढुंगाबालुवा उत्खनन गर्न मेसिन प्रयोग गर्नु गैर कानुनी कार्य भएको बताए। क्रसर उद्योग बस्ती, खोला र जंगलभन्दा एक किलोमिटर टाढा रहनुपर्ने नियम छ। तर, मोरङका अधिकांश क्रसर उद्योग बस्ती, खोला र जंगलनजिकै सञ्चालित छन्। तिनले वातावरण विनाशमात्र होइन, ध्वनि र वायु प्रदूषण पनि गरिरहेका छन्। लेटाङका यामकुमार कार्कीले भने, 'उद्योगबाट निस्कने धुलो र आवाजले बस्तीमा बस्नै कठिनाइ भएको छ।'
लेटाङको चिसाङ खोलामा सञ्चालित क्रसर उद्योगले निर्बाध रूपमा स्काभेटर प्रयोग गरी डुंगा र बालुवा निकाल्दै आएको छ। खोलाबाट सोझै ट्रकमा लोड गरेर त्यसलाई प्रशोधन स्थलसम्म लगिन्छ। क्रसर उद्योगले बदमासी गरेको जानकारी भएपनि कारबाही गर्न कठिनाइ भएको स्थानीय विकास अधिकारी पोखरेलले बताए।

Sunday, March 30, 2014

प्रहरीमा ‘पुलिस अफ द मन्थ’ को उपाधि



उपाधि पाएपछि पूर्वक्षेत्रीय प्रहरी कार्यालयपरिसरमा रहेको आवरण स्तम्भमा आफ्नै फोटोसहितको फ्लेक्सअगाडि उभिएका प्रनानि उत्तम कार्की।  (तस्बीर: अन्नपूर्ण)



विराटनगर : प्रहरी प्रोत्साहनका लागि ‘पुलिस अफ दि मन्थ’ को उपाधि दिन सुरु गरिएको छ।
पूर्वक्षेत्रीय प्रहरी कार्यालय विराटनगरले सुरु गरेको यो अभियानबाट फागुन महिनाका लागि दंगा नियन्त्रण गण दुहबी सुनसरीमा कार्यरत प्रहरी नायब निरीक्षक उत्तम कार्की ‘पुलिस अफ दि मन्थ’ घोषित भएका छन्।
कार्की पूर्वमा कार्यरत १२ हजार एक सय ४० जना प्रहरीमध्येबाट उत्कृष्ट छनोट भएका हुन्।
प्रहरीले महिनाभरि गर्ने कार्यसम्पादनको मूल्यांकन गर्दै उनीहरूलाई पूर्वक्षेत्रका प्रहरी जवानदेखि अधिकृतमध्येबाट एकजनालाई यही महिनाबाट उपाधि दिन सुरु गरेको हो।
समूह बनाएर व्यावसायिक रूपमा अपराधमा संलग्न मोरङको पथरीस्थित भुटानी शरणार्थी शिविरका राम राईलाई प्रनानि कार्कीले गोली प्रहार गरी घाइते बनाएर झापा दमकबाट पक्राउ गर्न साहसिक भूमिका निर्वाह गरेकोले उत्कृष्ट प्रहरीको उपाधि दिइएको हो।

Monday, March 24, 2014

प्रदूषण धेरै, वास्ता कम


विराटनगर : मोरङ बाँसबारीको हुलास वायर कम्पनीबाट निस्कने कर्कस आवाजले दिनरात ध्वनि प्रदूषण बढाएको र सुत्नबस्नै कठिन भएको भन्दै स्थानीयवासीले उद्योगको विरोधमा आन्दोलन गरे। उद्योगबाट पुगेको असर न्यूनीकरणमा ध्यान नदिए उद्योग सञ्चालन गर्न नदिने अडान उनीहरूले कसे।
जिल्ला विकास समिति मोरङको वातावरण उपसमितिमा उजुरी परेपछि सरकारी कार्यालयको मध्यस्थतामा धेरैपटक छलफल भए। उद्योगले आवाज निकाल्ने उपकरण आवाजरहित बनाएको दाबी ग:यो। जिविसलाई लिखित स्पष्टीकरण पनि दियो। तैपनि स्थानीयवासीहरू अझै सन्तुष्ट बन्न सकेका छैनन्। उद्योग र स्थानीयबीचको मनमुटाउ कायमै छ।
विराटनगर ११ को मधुवन टोलका बासिन्दाले स्थानीय दुर्गाभवानी जैविक मल उद्योगबाट निस्किएको गन्धबाट दैनिक जीवनयापनमा असर परेको भन्दै जिल्ला प्रशान कार्यालय मोरङमा उजुरी दर्ता गराए।
प्रशासनले उक्त घटना मिलाउन आग्रह गर्दै विराटनगर उपमहानगरपालिकाको वातावरण महाशाखालाई पत्र पठायो। विवाद मिलाउन महाशाखाले दुवै पक्षसँग पटकपटक छलफल गरायो। उद्योगसँग स्पष्टीकरण लिनेदेखि वातावरणमा पारेको असरबारे अध्ययन गरियो। उद्योगलाई वातावरणमा असर नपर्ने गरी उत्पादन गर्न सचेत गराइयो।
मोरङ टंकीसिनवारी गाविसस्थित हिमगिरी सोप एन्ड केमिकल्सबाट निस्किएको फोहोर पानीले असर गरेको भन्दै त्यहाँका बासिन्दाले विरोध जनाए।
उद्योगबाट निस्कने फोहोर पानी सोझै नालाबाट खेतबारीसम्म पुगेको, दुर्गन्ध फैलिएको र पानीको स्रोतलाई समेत प्रदूषित बनाएको भन्दै स्थानीयले जिविस मोरङको वातावरण उपशाखालाई गुहारे। उजुरीपछि स्थलगत अध्ययन भयो। विवाद न्यूनीकरण गर्न जिविसले पहल लियो। अहिले पनि उद्योगबाट निस्कने फोहोर पानीले असर पु:याइरहेको स्थानीयवासी गुनासो गर्न छाडेका छैनन्।
एक वर्षयता उद्योगबाट ध्वनि, वायु र जल प्रदूषण भएको र यसबाट स्थानीयमा परेको असरका यी प्रतिनिधि घटनामात्रै हुन्। सुनसरी मोरङ औद्योगिक करिडोर र विराटनगर उपमहानगर क्षेत्रभित्रका उद्योगबाट निस्कने औद्योगिक फोहोरले वातावरणमा ठूलै असर परिरहेको छ।

Sunday, March 16, 2014

तिघ्रामा सुई घोच्छन् लागूऔषध प्रयोगकर्ता


कुमार लुइँटेल  
विराटनगर : हातको सट्टा तिघ्राको कापको नसाबाट लागूऔषध लिने क्रम दुर्व्यसनीमा बढेको छ। पछिल्लो अध्ययनबाट सुईको माध्यमबाट नशा लिनेमा यस्तो प्रवृत्ति अधिक बढेको पाइएको सरोकारवालाले बताएका छन्।
खाएर प्रयोग गरिने भन्दा नशामा सुईले घोचेर लिनेमध्ये ९० प्रतिशतभन्दा बढी लागूऔषधका प्रयोगकर्ताले तिघ्रा घोच्ने गरेको पाइएको छ।
पूर्वाञ्चलका सरोकारवालाहरूका अनुसार यहाँ युवाहरूमा कुलत बढेको छ, समयक्रमसँगै लागूऔषध प्रयोग गर्ने विधिमा र लतमा समेत अनौठोपन आएको सरोकारवाला बताउँछन्।
किरात याक्थुङ चुम्लुङद्वारा सञ्चालित पुनर्जीवन केन्द्रका कार्यक्रम अधिकृत विजय लिम्बू भन्छन्, ‘पाखुराको नसामा सुई घोपेर नशा लिनेहरू अहिले तिघ्राको कापमा सुई घोपेर नशा लिन थालेका छन्।
कतिपयले नसा सुक्न थालेपछि लिंग र अण्डकोषका नसामा समेत सुई रोप्ने गरेको उनले जानकारी दिए।

Monday, March 10, 2014

विराट गोल्डकपमा भ्रष्टाचार

विराटनगर : २०६९ सालमा सम्पन्न विराट गोल्डकप फुटबल प्रतियोगिता आयोजक समितिले भ्रष्टाचार गरेको प्रारम्भिक तथ्य सार्वजनिक भएको छ।
समितिका पदाधिकारीलाई भ्रष्टाचारको आरोप लागेपछि उनीहरूले सामूहिक राजीनामा दिएका छन्। विराट गोल्डकप फुटबल ट्रस्ट तथा गोल्डकप आयोजक समितिका अध्यक्ष भीम कुँवर, उपाध्याक्ष सन्तोष बानियाँ, सचिव श्याम पौडेल र कोषाध्यक्ष वसन्त अर्यालसहितका पदाधिकारीले सामूहिक राजीनामा दिएका हुन्।
उनीहरूको राजीनामापछि सोमबार हुने विशेष साधारण सभाले नयाँ नेतृत्व चयन गर्दै छ। नयाँ समितिले भ्रष्टाचारको विषयमा थप छानबिन गर्ने बताइएको छ।
विराट गोल्डकप फुटबल ट्रस्टका अनुसार प्रतियोगिताको खर्च बिलमा अध्यक्ष कुवँर तथा कोषाध्यक्ष अर्यालले हस्ताक्षर गरेका छन्। ती बिल सादा कागजको बनाएर हस्ताक्षर गरिएको छ।
प्रतियोगितामा ३१ लाख ४६ हजार १ सय ७० रुपैयाँ आम्दानी भएको र ३७ लाख २७ हजार ८ सय ७० रुपैयाँ खर्च गरेको देखाइएको अनुसन्धानबाट खुलेको छ। यसैगरी अन्य पदाधिकारीले पनि लाखौं रकम खर्चको बिल फस्र्योट गरेका छैनन्। टिकट बिक्री गरेको अर्धकट्टी समेत पेस गरिएको छैन।

Saturday, March 8, 2014

कमिलाले तान्यो पर्यटक


बेलबारीस्थित बेतौना सिमसारमा कमिलोको तस्विर खिच्दै गरेका आन्तरिक पर्यटक।


कुमार लुइँटेल
बेलबारी(मोरङ) : कमिलोलाई वुद्धि, श्रम र सामाजिक एकताको प्रतिक मानिन्छ। बलका दृष्टिले यसलाई कमजोर मानिन्छ। तर, यो प्राणी मिलेर बस्ने र मेहेनती भएकै कारण प्रशंसाको पात्र बन्ने गर्छ। ठाउँ नै पिच्छे फरक फरक प्रजातिका कमिला पाइन्छन्। तिनै मध्ये अति नै आक्रामक मानिने ब्यागें कमिलो मोरङमा भने पर्यटक तान्ने माध्यम बनेको छ। सिमसारमा सुनकछुवा, ढकनी कछुवा, मयुरपंखी कछुवा र अरु जीवको पनि आश्रय छ।

मोरङको पर्यटकीय क्षेत्र बेतौना सिमसार यतिबेला कमिलोका कारण चर्चामा छ। चरा हेर्ने जानेको लागि पनि यो ठाउँ आकर्षक गन्तव्य हो। अहिले भने कमिलोका कारण यो ठाउँमा पर्यटकको चहल पहल बढेको सिमसार संरक्षण समितिले जनाएको छ।
कमिलाको विषयमा जानकारी दिन व्यागें कमिलोको प्रतिमूर्ति राखेपछि हिजोआज सिमसार घुम्न जाने पर्यटकहरूबढेको समितिका अध्यक्ष इरान राईले बताए। 'बेतौना चरा र प्रकृतिक मनरोम दृश्यका लागि चर्चित छ,' राईले भने, 'अहिले भने कमिलो हेर्न आउने पर्यटक बढेका छन्।'
बेतौनमा १२ लम्बाई र ७ फिट अग्लो ब्यांगे कमिलोको प्रतिमूर्ति स्थापित गरिएको छ। यो मूर्ति सुनसरी इटहरीका कलाकार बिक्रम श्रीले निर्माण गरेका हुन्। फाइबर जेल र आइरन रडले निर्माण गरिएको कमिलो सिमसारको मध्य भागमा राखिएको छ।
सिमसारमा भेटिएकी मोरङ हरैंचाका दिनेश चौधरीले भने,'कमिलोको बारेमा सुनेकोले छोराछोरीलाई पनि देखाउन ल्याएँ।' खासगरी अहिले सिमसार क्षेत्रमा विद्यार्थीहरूघुम्न जाने क्रम बढेपछि कमिलोको बारेमा जानकारी दिने बोर्ड समेत राखिएको समितिले जनाएको छ।

वीरेन्द्र सभागृहको बिजोग



वीरेन्द्र सभागृहभित्र भाँचिएका कुर्सी। (तस्बीर: कुमार लुइँटेल)
वीरेन्द्र सभागृहभित्र भाँचिएका कुर्सी


                                  

 कुमार लुइँटेल |
विराटनगर : छानोमा स्थापित सरस्वतीको मूर्ति खुइलिएको छ। त्यसनजिकैको फलामे डन्डामा राष्ट्रिय झन्डा नफहराएको धेरै भइसक्यो। गेटको फलाममा खिया लागेको छ। सिँढी धुलाम्मे छ। झ्यालका सिसा फुटेका छन्। पल्ला च्यातिएको छ। बगैंचाका धेरै गमला ढलेका छन्। फूल ओइलाएका छन्। धेरै बोट त मरिसकेका छन्। ठूला रूखका सुकेका हाँगा लत्रिए पनि काँटछाँट गरिएको छैन।
भित्र छिर्नासाथ हलबाट दुर्गन्ध आउँछ। पर्दा च्यातिएका छन्। कुर्सी भाँचिएका छन्। जताततै माकुराको जालो झुन्डिएको छ। फर्निचरका रङ उडेर फुंग देखिन्छन्। मञ्चभरि कागज र प्लास्टिकका टुक्रा छरपस्ट छन्। खिया लागेका पुराना पंखा घुम्दैनन्। रंगीबिरंगी बत्ती देखिन्छन् तर बल्दैनन्। माथिल्लो तलामा दर्शक बस्ने ठाउँको अवस्था पनि उस्तै छ।
विराटनगरको मुटुमा अवस्थित सहिद रंगशालानजिकैको वीरेन्द्र सभागृहको बाहिरी र भित्री दृश्य यस्तै देखिन्छ। हिजोआज त्यहाँ पुग्नेलाई 'सिटीहल' होइन, कुनै भूतबंगलामा छिरेझैं अनुभव हुन्छ। ३७ वर्षअघि २०३३ साल फागुन ६ गते तत्कालीन राजा वीरेन्द्रले उद्घाटन गरेको उनकै नाममा निर्मित सभागृह अहिले 'भगवान् भरोसा' मा सञ्चालन भइरहेको छ।

Sunday, March 2, 2014

चपमा हाल्न अफिम खेती

कुमार लुइँटेल
महादेवा (मोरङ) : अफिम खेतीलाई कानुनले वर्जित गरेको छ। तर, मोरङका ग्रामीण भेगमा स्थानीयले आफ्नो बारी र खेतमा व्यावसायिक रूपमै अफिम खेती गरिरहेका छन्। अफिमको बोट र काँचो दानाबाट निस्कने चोप नसालु पदार्थका रूपमा प्रयोग हुन्छ।
जिल्लाको दक्षिणपूर्वी गाविस महादेवाका बासिन्दाले आफूले प्रयोग गर्न र बिक्रीका लागि अफिम खेती लगाएका छन्। अहिले फूल लागेको अफिम फागुन अन्तिम र चैत महिनाभरिमा पाक्छ। किसानका बारीमा अहिले अफिमका सेता फूल लहलह झुलेका छन्। दाना पाक्न ठिक्क परेको छ।
महादेवा ७ मिर्चियाडँगीकी लागोदेवी सिंहले आफ्नो टोलका अधिकांश किसानले खेतबारीमा अफि म खेती गरेको बताउँदै भनिन्, 'तरकारी खेती गर्ने सबै किसानले बारीका कान्लामा अफिम लगाएका छन्।' गनगाईंहरूको बाहुल्य रहेको यो टोलमा ९० परिवार बसोवास गर्छन्।
नसालु अफिमको प्रयोग स्थानीयले भने आलुचप र प्याजी चपमा प्रयोग गर्दै आएका छन्। स्थानीय कुथनाप्रसाद सिंह भन्छन्, 'गाउँभरिका मासिनले आआफ्ना बारीमा रोपेका छन्। हामी आलुबाट तेलमा फुराएर बनाइने विशेष प्रकारको चपमा अफिमका दाना पिसेर हाल्छौं। यसले स्वाद बढाउँछ।' स्थानीयले अफिम पाकेपछि त्यसबाट निस्कने दाना 'पोस्ता' लाई चप बनाउँदा बेसनसँगै मिलाउने चलन रहेको बताए।