स्वीट्जरल्याण्ड भन्दा सुन्दर हाम्रो ठाउँ

कुमार लुइँटेल
विश्व संरक्षण संघले झापा, मोरङ, सुनसरी, तेह्रथुम र धनकुटाका राष्ट्रिय दैनिकसँग आबद्ध पत्रकारहरुलाई गुराँसको राजधानीको उपमा पाएको तीनजुरे मिल्के जलजले क्षेत्रमा समाचार संकलनकालागि लग्यो । झापाको प्रतिनिधित्व गर्दै मैले

त्यो टोलीमा सहभागि हुने मौका पाएको थिए । तर्राईको उदेकलाग्दो र प्रचण्ड तापलाई विर्सदै हामी धरानबाट उकालो लाग्दै जाँदा चिसोको अनुभुति भईरहेको थियो । भेडेटार पुगेपछि कतिपय साथीले टिर्सट माथि स्वेटर र ज्याकेट खप्टन पर्यो । पातला टि र्सट मात्र बोकेर हिड्नु भएका विश्व संरक्षण संघका प्रतिनिधि दीपेन्द्र जोशीले अनायसै भन्नुभयो-बशन्तपुर पुगेर ज्याकेट नकिनी हुन्न जस्तो छ ।

प्रकृतिको दृष्य क्यामेरामा कैद गर्न लालायित देखिने तर्राईका पत्रकार उकालो लाग्दै जँादा अन्योलमा परिरहेका थिए । हरेक दृष्यले उनीहरुको मन छोइरहेको थियो । कान्तिपुर सम्बद्ध फोटो पत्रकार भीम घिमीरेले अनायसै भन्नुभयो-पहाडका साथीले धेरै तस्वीर खिच्न र छपाउन भ्याएका रहेन छन् । अर्का फोटो पत्रकार मिङमा चोक्टु शर्ेपालाई पनि रमाईला दृष्य आफ्नो क्यामेरामा कै

। भ्याई नभ्याइ भएको थियो । ती दृष्यहरु साँच्चैनै लोभ लाग्दा थिए । एकै छिनमा बादलले पहाडलाई घर्ेर्ने, घरि तुआँलो आउने , कुनै बेला पानी परिहाल्ला जस्तो हुने फेरि र्टर्ने, आदि आदि । मिङमा सडक छेउमा फूलेका रंगीविरंगी फूल देखि रुखमा पलाएका झ्याउको पनि तस्वीर लिई रहनु भएको थियो । नागवेली सडकमा यात्रा गर्दा गर्दा थकित बनेका मिङमाले बशन्तपुर पुगेर लामो स्वास फर्ैर्दै भन्नुभयो-स्वीजरल्याण्ड भन्दा कम सुन्दर छैन् हाम्रो देश । सडक यातायात मात्र पुगेपनि धेरै विकास हुने थियो । धेरै पर्यटक आउने थिए ।
हामी हिले हुदैं बशन्तपुर पुगिन्जेल बाटामा दर्के झरी परेकोले जाडोको कुनै सिमा थिएन, केही घण्टासम्म पसीना पुच्छै हिंडेका पत्रकारहरुले बशन्तपुर पुगेर चिया पशलमा अगेनोमा आगेा ताप्नुको अर्को विकल्प थिएन् । हामी करिव ५ घण्टाको यात्रापछि बशन्तपुर पुगेका थियौं । तेह्रथुमको यो बजार व्यापारिक दृष्टिले महत्वपर्ूण्ा मानिन्छ । संखुवासभाको सदरमुकाम खाँदवारी पुग्नकालागि बाटो बनाउने काम भईरहेको छ । तर पानी परेपछि गाडी गुड्ने बाटो हो की धान रोप्न ठिक्क पारेको खेतको गह्रा थाहै नहुने । यात्रुवसका यात्रु एउटा भारतिय टेलिभिजन च्यानलमा आउने फेविकलको विज्ञापन झुण्डीए जस्तै गरि यात्रा गर्न बाध्य दृखिन्थेृ ।
बशन्तपुरबाट मात्र हाम्रो मुख्य यात्रा शुरु हुदैं थियो । हाम्रो पहिलो दिनको गन्तव्य संखुवासभाको चौकी बजार थियो । त्यहाँ पुग्न हामीले ढकमक्क गुराँस फुलेको वन छिचोल्दै अघि बढ्नु पर्ने थियो । पाँचपोखरीसम्म जिप चल्ने गरि बाटो बनेको स्थानियले भन्दै थिए । तर बाटोको गतिको कल्पना गर्न नै नसकिने । चिप्लीएर लडिएंं.............. कुनै अनुमान गर्न सकिन्न । मैले गाडी बाटै गुराँसको बोट देखें । चैत बैशाखमा जस्तो नभएपनि गुराँस देखेपछि कसैले चित्त थाम्न सकेनन् । गाडीबाट ओर्लिएका सबै पत्रकार आफ्नो क्यामेर क्लीक क्लीक पार्नमै व्यस्त देखिन्थे । त्यही बेलो विश्व संरक्षण संघ धरानका फिल्ड सुपरभाईजर मिन दाहालले भन्नुभयो-कुमार भाई, यहाँका युवाले रक क्लाइम्बीङका लागि चट्टानमा संभावना खोजेको ठाउँ यहि हो । करिव तीन सय मिटर माथिसम्म ठुला ठुला चट्टान र पहरा देखिन्थ्यो त्यहाँ । मिन जीले भन्नुभयो-तर सरकारले खासै चासो दिएको छैन् । त्यो ठाउँ तेह्रथुम र संखुवासभाको सीमाना नजिकैको गिद्धेभीर बाट ओरै पर्छ ।
मलाई हामी हिडेंको बाटो अन्नपर्ूण्ा हिमालको पहिलो बेस क्याम्प पुग्ने ट्रेकिङ रुट हो भन्दा पत्यार नै लागेको थिएन् । तर मिन सरले पहिले चल्तीमा रहेको रुट द्धन्द सुरु भएपछि सुनसान भएको भन्ने सुन्दा भने दु ख लागेर आयो । लर्के ताँत भएर विदेशी पर्यटक हिड्ने त्यो रुट अहिले सुनासान प्राय छ । एकाध आन्तरिक पर्यटकको समूह भने हिड्दा रहेछन् हिजो आज । माओवादीले कर मागेर हैरान पारेका थिए रे कुइरेहरुलाई ।
हामीले तीनजुरे डाँडामा रहेको सानो पाथिभरा मन्दीरको दर्शन गर्न भ्यायौं । त्यहाँबाट मकालु र अन्नपर्ूण्ा लगायत आठ हजार मिटर उचाईका धेरै हिमाल देख्न मिल्ने रहे छ । त्यो डाँडाबाट ताप्लेजुङको ठूलो पाथिभरा मन्दीर रहेको डाँडा प्रष्ट देखिन्थ्यो । पुजारी बलवहादुर खड्काले मन्दीर परिसरमा मंसीर देखि पाँच महिना हिउँ पर्ने बताउनु भयो । त्यो स्थान दर्ुइ हजार ९ सय २५ मिटरको उचाईमा रहेको छ । चिसो सहन नसकी मरेका मन्दीरका परेवा फ्याल्न पुजारीले भ्याउनु भएको रहेन छ । त्यही डाँडामा माओवादीले बम हानेर क्षत्रि्रस्त बनाएको नेपाल टेलिभिजनको टावर पनि देखियो जुन मर्मत सम्हारको प्रतिक्षामा रहेछ । हामी हुस्सुबाट पानी संकलन गर्ने यन्त्र हर्ेर्दै तल पाँचपोखरी बजार तर्फलाग्यौ त्यहाँबाट हाम्रो पैदल यात्रा चौकीका लागि थियो । चौकी पुग्न दर्ुइ घण्टा पैदल हिड्न पर्यो । साहै्र अफठेरो गरि पहरा समाउँदै साँझमा चौकी पुगेर खाना खाई हामी भोलिको यात्राका लागि सुत्यौं ।
जताततै गुराँसको वन देखिने दृष्यले मन लोभ्याएपनि त्यसको विनासले भने मन नै कुँडीने । दाउराको विकल्प नभएको भन्दै गाउँलेले वर्षौसम्मकालागि दाउराको जोहो गर्न गुराँस काटेर चाँङ लगाएका रहेछन् । संरक्षणकालागि भएका प्रयास बारे बुझदै हाम्रो दोस्रो दिनको यात्रा संखुवासभाको नुनढाकी गाविस स्थित गुफापोखरीको लागि शुरु भयो । हामी रमाईला र हरिया खर्कमा चरेका भेंडा, घोडा र चौरी चरेको हेदर्ैं वनमा कराउने चराको गीत हर्ेर्दै त्यता लाग्यौ । तेह्रथुमको मोराहाङमा मजदुरहरु बाटो खन्दै थिए । साँघुरो गोरेटोमा लहरा समाउँदै हामी अघि बडिरहेका थियौं । उकालोमा हिड्न नजान्ने विराटनगरका पत्रकार कमल रिमाललाई साथी विनोद घिमीरेले घिर्सर्ाा हुनुहुन्थ्यो । उहाँलाई कास लागेर हैरानी भएको थियो ।
हामी प्रकृतिको छटा हर्ेर्दै लामपोखरी पुग्यौ । जनता र विश्व संरक्षण संघले साझेदारी रुपमा पोखरीको संरक्षण गरेका रहेछन् । हामी ५ घण्टाको हिडाँइ पछि मात्र गुफापोखरी पुग्यौं । डाँडा माथि दुइ हजार ९ सय मिटर उचाइमा लमतन्न सुतेको पोखरी र वरिपरीको दृष्यले एक पटक आफूँले आफैंलाई विर्साउँदो रहे छ । साथीहरु भन्दै थिए-हाम्रो देशको सुन्दरता खोज्नेले यता आए हुने रहेछ । कुइरो लागेकोले पोखरीमा पर्ने विभिन्न हिमालको प्रतिछायाँ हर्ेनबाट भने हामी चुक्यौं । त्यही रुट भएर ताप्लेजुङको अन्नपर्ुण्ा संरक्षण क्षेत्र ,तमोरमा र्याप्टीङको लागि देउरालीपनि पुगिने स्थानिय शिक्षक पासाङ शर्ेपाले बताउनु भयो । तर अहिले पहिलेको जस्तो छैन, पर्यटक आउँदैनन् ।

त्यो स्थानको नाम मात्र पनि प्रकृतिमा रमाउनेका लागि काफी छ तर सरकारले भने ध्यान दिन जरुरी रहेको उहाँले बताउनु भयो । तीनजुरे मिल्मे जलजलेमा विभिन्न २३ गाविसका ४७ सामुदायिक वन गुराँस संरक्षणमा सकृय छन् । तर पनि सोचे जस्तो विनास रोकिएको छैन् । २८ प्रजातिका गुराँस पाईने स्थान संरक्षण गर्न सरकारले संरक्षण क्षेत्रको घोषणा गर्नुपर्ने एक मात्र माग स्थानियले गर्दै आएका छन् ।
यात्राका क्रममा भएका अन्य प्रसंग लेख्दा लामो हुने लागेर यति मात्र लेखें बाँकी तस्वीर हेरेर कल्पनामा डुब्न अनुरोध छ ।